Վերջերս ակտիվացել են Վրաստանով, Ռուսաստանով և Հայաստանով անցնող աբխազական երկաթգծի աշխատանքի վերականգնման հարցի մասին քննարկումները։

Վերջերս նշանակված Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի ինտեգրման և մակրոտնտեսության նախարար Սերգեյ Գլազևը հայտարարել է

«Գիտեմ, որ «Ռուսական երկաթուղիները» անընդհատ աշխատում են այդ ուղղությամբ: Այստեղ անհրաժեշտ են ավելի շատ դիվանագիտական ջանքեր, առաջին հերթին՝ Հայաստանից: Ռուսաստանն ու Վրաստանը քաղաքական մեծ տարաձայնություններ ունեն, և մենք հուսով ենք, որ Հայաստանից ակտիվ դիվանագիտական առաքելություն է սպասվում։ Իհարկե, խնդիրը կայանում է Ռուսաստանի և Վրաստանի հարաբերությունների հարթությունում, բայց երբ երկու կողմերը չեն կարողանում լուծել խնդիրը, անհրաժեշտ է երրորդ կողմի ակտիվ օժանդակությունը, որը ոչ մեկի, ոչ մյուսի հետ որևէ խնդիր չունի»:

Իր հերթին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը պնդում է

«Որոշակի քննարկումներ են ընթանում Հարավային Կովկասի երկաթուղու արդյունավետության բարձրացման հնարավորության վերաբերյալ»:

Այսպիսով, նա հստակ ցույց է տալիս Հայաստանի հետաքրքրությունը Աբխազական երկաթուղով բեռնափոխադրումների վերականգնման հարցում.

Բնականաբար, Երևանը Ռուսաստան-Աբխազիա-Վրաստան-Հայաստան երթուղով տարանցիկ երկաթուղային տրանսպորտի հիմնական և համար մեկ շահառուն է: Սա Հայաստանի համար ամենակարճ և, ֆինանսապես, ամենաէժան միջոցն է արտաքին աշխարհի, մասնավորապես, Ռուսաստանի հետ շփվելու համար։ Մինչդեռ, աբխազական երկաթուղին չի գործում 1993 թ-ից ի վեր՝ վրաց-աբխազական պատերազմից հետո: Հետևաբար անհրաժեշտ է օգտագործել այլ ուղիներ՝ Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև փոխադրումների համար, և հակառակը: Մասնավորապես, խոսքը գնում է Փոթի (Վրաստան) և «Բանդար-Աբբաս» (Իրան) նավահանգիստների մասին՝ Վրաստան-Հայաստան և Իրան-Հայաստան երկաթուղային և ավտոճանապարհային հաղորդակցությունների հետ համատեղ: Այս մասին նշում է «Ռուսաստանի Ջավախքյան սփյուռք» ՀԿ վերլուծական խումբը։

Միևնույն ժամանակ, ակնհայտ է, որ Աբխազիայի տարածքով երկաթուղային երթևեկության վերականգնում դեպի Վրաստան և հետագա Հայաստան բխում է ոչ միայն Երևանի շահերից: Հյուսիս-հարավ տրանսպորտային միջանցքի հայկական հատվածը ենթադրում է Իրանի հետ Եվրասիական տնտեսական միության փոխշահավետ տնտեսական հարաբերությունների խորացում: Հայաստանը ԵՏՄ միակ պետությունն է, որն ընդհանուր սահման ունի Իրանի հետ. Հաջորդ օրը՝ հոկտեմբերի 27-ին, ուժի մեջ է մտել ԵՏՄ և Իրանի միջև ազատ առևտրի գոտու մասին համաձայնագիրը: Այս երկրից ավելի քան 500 ապրանքատեսակներ կարող են օգտվել հատուկ արտոնյալ պայմաններից: Այսպիսով, Թեհրանը մուտք է գործում 183 միլիոն մարդու հսկայական շուկա: Այս համատեքստում չի կարելի բացառել, որ պատահական չէր, որ Սերգեյ Գլազևը հայտարարություն արեց Անդրկովկասյան երկաթուղու աբխազական հատվածի վերագործարկման վերաբերյալ `հենց Երևանում վերջերս կայացած ԵՏՄ գագաթնաժողովի շրջանակներում, բացի այդ հատուկ ընդգծում է, որ սա «ակնհայտ և հրատապ անհրաժեշտ տնտեսական խնդիր է բոլորի համար»: Կարելի է ենթադրել, որ «բոլորի համար» բառով նա ակնհայտորեն նկատի է ունենում Եվրասիական տնտեսական միության և Իրանի երկրները:

Ի դեպ, մինչ այժմ Անդրկովկասում բոլոր տրանսպորտային միջանցքները գործում են բացառապես Արևմուտք-Արևելք գծի երկայնքով՝ Թուրքիայի, Վրաստանի և Ադրբեջանի ներգրավմամբ: Եթե, այնուամենայնիվ, հնարավոր է երկաթուղային նախագծեր իրականացնել Հայաստանի մասնակցությամբ, ապա դա կարող է փոխել ոչ միայն տնտեսական, այլև տարածաշրջանում ստեղծված աշխարհաքաղաքական պատկերը:

Հյուսիս-հարավ տրանսպորտային միջանցքի նախաձեռնողներն են Ռուսաստանը և Իրանը, և այս նախագիծը գոյություն ունի երկար տարիներ: Երկու երկրներն էլ, իհարկե, փորձում են ունենալ տարբեր տարբերակներ՝ իրենց տրանսպորտային ուղիները կապելու համար: Սա Կասպից ծովն է, և Ադրբեջանը, և Հայաստանը: Հայաստանի դեպքում, նրա անդամակցությունը ԵՏՄ-ին, հայ և իրանցի ժողովուրդների պատմական հարազատությունը, ինչպես նաև Երևանի և Թեհրանի միջև հիմնարար քաղաքական խնդիրների բացակայությունը դրական գործոններ են:

Միևնույն ժամանակ, այս երկրների միջև միայն ավտոմոբիլային հաղորդակցության առկայությունը որոշ չափով նվազեցնում է «հայկական տարանցման» արդյունավետ օգտագործման հնարավորությունը: Իրան-Հայաստան երկաթուղու կառուցման մասին խոսակցությունները շարունակվում են երկար տարիներ, սակայն հարցը դեռևս չի լուծվում՝ հիմնականում ֆինանսական խնդիրների պատճառով: Ըստ տարբեր գնահատականների, այս նախագիծն արժե 3-3,5 միլիարդ ԱՄՆ դոլար:

Միջազգային քաղաքականության փորձագետ Մանվել Գումաշյանը նշում է.

«Իհարկե, գլխավոր խնդիրը այս նախագծի շահութաբերությունն է: Եվ, հետևաբար, բոլոր փորձագետները միաձայն պնդում են, որ առանց Վրաստանի և Աբխազիայի տարածքով երկաթուղային հաղորդակցությունների իրականացումն անիմաստ է խոսել Իրանի հարավային ուղղությամբ երկաթուղու մասին»:

Շատ հավանական է, որ Մոսկվան կշարունակի փորձեր կատարել՝ համաձայնեցնելու Թբիլիսիի հետ աբխազական երկաթուղով երկայնքով երթևեկությունը վերականգնելու վերաբերյալ: Եվ այստեղ ոչ միայն Ռուսաստանի ցանկությունն է ընդլայնել եվրասիական ինտեգրման նախագծերը հարավային ուղղությամբ, ներառյալ Իրանը: Վերջերս միանշանակ ամրապնդումը Մոսկվայի աշխարհաքաղաքական դիրքերը Սիրիայում և ընդհանրապես Մերձավոր Արևելքում կարող է դառնալ նաև որոշիչ գործոն:

Կարելի է ենթադրել, որ այս գործընթացին զուգահեռ, Մոսկվան կփորձի ուժեղացնել իր ռազմաքաղաքական ազդեցությունը Անդրկովկասում: Ի վերջո, սա հենց այն տարածաշրջանն է, որի միջոցով դուք կարող եք ուղղակիորեն մեկնել Իրան և հետագայում Սիրիա և Մերձավոր Արևելքի այլ երկրներ: