«Ռուսաստանի ջավախքյան սփյուռք» ՀԿ վերլուծական խումբը ներկայացրել է վերջին իրադարձությունների մանրամասն վերլուծությունը․

«Վաշինգտոնի և Թեհրանի միջև հակամարտության ներկա, ամենավտանգավոր փուլը, որը արդյունք էր իրանական գեներալ Կասեմ Սուլեյմանիի՝ ԱՄՆ հրթիռային հարձակման արդյունքում սպանության, կտրուկ վատթարացրել է իրավիճակը Մերձավոր Արևելքում:

Չնայած այն հանգամանքին, որ վերջին շաբաթների ընթացքում իրավիճակը որոշակիորեն մեղմացել է, այնուամենայնիվ, երաշխիքներ չկան, որ մոտ ապագայում ամերիկա-իրանական կոնֆլիկտը չի բռնկվի նոր թափով, անցնելով ուղղակի ռազմական բախման: Այս առումով, Անդրկովկասը, որը գտնվում է իրանական սահմանների հյուսիսում, կարող է բախվել աշխարհաքաղաքական և տնտեսական լուրջ խնդիրների: Նմանատիպ հեռանկարը լիովին վերաբերում է նաև Հայաստանին, որը Իրանի անմիջական հարևանն է:

Հայաստանի անկախության բոլոր տարիներին Երևանը և Թեհրանը ձեռնարկում են կոնկրետ գործողություններ՝ քաղաքական և տնտեսական ոլորտներում երկկողմ համագործակցության զարգացման համար: Իրանում գոյություն ունի շատ ազդեցիկ 250․000 հոգուց բաղկացած հայկական համայնք (երկրի ամենամեծ քրիստոնեական համայնքը), որը պահպանել է իր նախնիների մշակույթը և լեզուն, տասնյակ եկեղեցիներ: Երկու երկրների միջև իրականացվում են համատեղ էներգետիկ նախագծեր:

Իրանը (Վրաստանի հետ միասին) այսօր այն երկու երկրներից մեկն է, որի միջոցով Հայաստանը մտնում է համաշխարհային տնտեսական շուկաներ: Բացի այդ, Իրանին սահմանակից Մեղրիի շրջանում ստեղծվել է ազատ տնտեսական գոտի: Երևանի և Թեհրանի միջև առևտրաշրջանառությունն անընդհատ աճում է և այժմ կազմում է մոտ 350 միլիոն դոլար:

Մի քանի ամիս առաջ, 2019թ-ի հոկտեմբերի վերջին, ռազմավարական տեսանկյունից շատ կարևոր որոշում կայացվեց, ուժի մեջ մտավ Եվրասիական տնտեսական միության և Թեհրանի միջև ազատ առևտրի գոտու վերաբերյալ համաձայնագիրը: Եվ քանի որ Հայաստանը ԵԱՏՄ միակ երկիրն է, որն ունի ցամաքային սահման Իրանի հետ, իր դերը Իրանի հետ Միության անդամ երկրների տնտեսական կապերի խորացման գործում, ակնհայտորեն նշանակալից է:

Ինչ վերաբերում է ղարաբաղյան հակամարտությանը, ապա, Երևանի կարծիքով, Թեհրանն այստեղ շատ հավասարակշռված դիրք է գրավում:

Ելնելով հայ-իրանական հարաբերությունների դինամիկայից, միանգամայն բնական է, որ, ըստ Արտաքին գործերի նախարար Զոհրաբ Մնացականյանի, Երևանը մտահոգված է հարևան տարածաշրջանում կայունության խախտմամբ.

«Մենք մշտապես աշխատում ենք մեր գործընկերների հետ ոչ միայն կապված այն փաստի հետ, որ մենք ուղղակիորեն հարևաններ ենք, այլ նաև, որ իրավիճակը վերաբերում է մեր անմիջական գործընկերների միջև տարաձայնություններին, որոնք կարող են ազդել ինչպես մեր երկրի, այնպես էլ ամբողջ տարածաշրջանի անվտանգության վրա»:

Իր հերթին, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը անընդհատ կրկնում է, որ Երևանը չի ներգրավվելու Թեհրանի և Վաշինգտոնի միջև որևէ գործում:

«Մենք հույս ունենք և կոչ ենք անում մեզ բարեկամ Իրանին և ԱՄՆ-ին անմիջապես բանակցություններ սկսել, հետագա բարդացումներից խուսափելու նպատակով»։

Ի դեպ, պաշտոնական Երևանը պատրաստակամություն է հայտնել միջնորդել ԱՄՆ-Իրան հակամարտությունում:

Ակնհայտ է, որ եթե իրանա-ամերիկյան հարաբերություններում իրականացվի ամենաանցանկալի, ուժային սցենարը, Հայաստանի համար սպասվում են՝ մեղմ ասած ոչ լավագույն ժամանակները:

Առաջինը․ նա կզրկվի իր կարևորագույն տնտեսական գործընկերներից մեկից: Մասնավորապես, էներգետիկ ոլորտում Թեհրանի հետ համատեղ ծրագրերի իրականացումը հնարավոր է խափանվի (գազամուղի կառուցում և շահագործում, բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդման գծեր), անգամ չխոսենք սահմանային Արաքս գետի Մեղրիի հիդրոէլեկտրակայանի և նավթավերամշակման գործարանի կառուցման նախագծերի մասին: Ի դեպ, երկկողմ առևտրաշրջանառության մեծ մասը ընկնում է վառելիքի և էներգետիկ համալիրի վրա:

Երկրորդը․ հարցականի տակ կդրվի իրանական գազի տարանցիկ պետություն դառնալու Հայաստանի հեռանկարները Ռուսաստանի և Եվրոպայի ուղղությամբ, ինչպես նաև իրանական ապրանքները դեպի Եվրասիական ընդհանուր շուկա:

Երրորդը․ դադարեցվելու է հայկական ապրանքների տարանցումն Իրանի տարածքով դեպի համաշխարհային տնտեսական շուկաներ և հակառակը: Այսպիսով, Հայաստանը բավականին սահմանափակ ցամաքային հաղորդակցությունների պատճառով, որը կապում է արտաքին աշխարհի հետ, Հայաստանը կարող է մնալ առանց այդպիսի երկու «պատուհաններից» մեկի:

Չորրորդը․ ղարաբաղյան հակամարտությունը կարող է սառեցվել: Հայտնի է, որ Ղարաբաղը 110 կմ հեռավորության վրա ունի Իրանի հետ սահման, որտեղ անմիջական հարևանությամբ սահմանամերձ տարածքներում բնակվում է մոտ 20 միլիոն ադրբեջանցի:

Եվ հինգերորդը․ ըստ իրանցի Վարդան Վարդանյանի, «չի բացառվում, որ ԱՄՆ-ն և Իրանը մի շարք գործողություններ ձեռնարկեն միմյանց դեմ մեր երկրի տարածքում: Մենք լավ գիտենք, որ ոչ վաղ անցյալում երկու պետությունների հատուկ ծառայությունները Հայաստանի տարածքում իրականացրել և իրականացնում են մի շարք գործողություններ միմյանց դեմ: Դա կարող է նաև բացասաբար ազդել մեզ վրա»։

Տարածաշրջանում ներկայիս ծայրահեղ լարված իրավիճակում մեծանում է Ռուսաստանի դերը ՝ որպես Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից: Նոր տարուց անմիջապես առաջ Հայաստանի զինված ուժերը ստացան «Тор-M2KM» ՀՕՊ համակարգեր և 4 Су-30СМ բազմաֆունկցիոնալ կործանիչներ Ռուսաստանի Դաշնությունից: Ակնհայտ է, որ Մոսկվայի ներկայիս կոնկրետ քայլերը `Հայաստանի տարածքում իր ռազմակայանը ուժեղացնելու և Երևանի հետ ռազմաքաղաքական հարաբերությունները խորացնելու ուղղությամբ, ուղղված են նաև տարածաշրջանում նրա դիրքերի ամրապնդմանը, այդ թվում` Իրանի հետ կապված կործանարար գործընթացների պատճառով»: