Ժամանակակից աշխարհում ամենաշատ քննարկվող հարցերից մեկը զենքի ազատ շրջանառության իրավունքն է:

Զենքի ազատ շրջանառության մասին օրենք ընդունած երկրների բնակիչների մեծամասնությունը, համոզվելով այդ գործընթացի բացասական կողմերի համեմատ դրական կողմերի բացարձակ գերակայության մեջ, պնդում է, որ նման օրենքը կարևոր է, և ավելացնում է բնակչության անվտանգությունը: Այս մասին ասել է քաղաքացիական և ռազմական ավիացիայի օդաչու, ավիացիոն ոլորտի կառավարիչ Հակոբ Ճաղարյանը։

Դեռևս այդպիսի օրենք չընդունած պետությունների բնակչության գերակայող մեծամասնությունը շարունակելով «վախենալ» զենքից՝ պնդում է հակառակը:

«Ես միշտ եղել եմ զենքի սիրահար և նրա ազատ շրջանառության ջատագով, ունեմ զենքի հավաքածու, զենք ունեն երկու որդիներս (առայժմ՝ միայն հարթափող), բայց այս քննարկմանը կփորձեմ անաչառորեն ներկայացնել խնդրի և՛ դրական, և՛ բացասական կողմերը:

Սկսենք նրանից, որ ողջ աշխարհում օրինական զենքով հանցագործություններ համարյա չեն կատարվում: Քանի որ օրինական ճանապարհով ձեռք բերված բոլոր զենքերը կանոնավոր կերպով պարտադիր կրականշվում են ոստիկանության հատուկ ծառայության կողմից, իսկ կրականշված փամփուշտների օրինակները պահվում են հատուկ պահոցում: Համաձայնեք, որ կրականշված զենքով հանցագործություն կատարելու մեջ որևէ տրամաբանություն չկա: Հանցագործը անխուսափելիորեն հայտնաբերվում է հաշված ժամերի ընթացքում: Այսպես՝ համաձայն Ալկոհոլի, ծխախոտի և զենքի շրջանառության ԱՄՆ գործակալության (BATF) վիճակագրության, զինված հանցագործությունների 93%-ը կատարվել է անօրինական զենքով:

Մյուս կողմից՝ պետք է փաստել, որ այսօր աշխարհի ոչ մի երկրում «սև շուկայում» զենք ձեռք բերելը բարդություն չէ: Եվ Հայաստանը նույնպես բացառություն չէ: Ընդ որում՝ ընտրությունը բավական լայն է: Սկսած ինքնաշեն զենքերից, և վերջացրած տարատեսակ ձևափոխումներով մարտական զենք ստանալուց, կամ բնօրինակի հայթհայթումից:

Մենք ժամանակ առ ժամանակ ականատես ենք դառնում հրազենի կիրառմամբ հանցագործությունների: Փորձենք մտաբերել, թե այդ հանցագործություններից քանիսն են կատարվել օրինական ճանապարհով ձեռք բերված զենքով: Վստահորեն կարելի է ասել՝ համարյա ոչ մեկը: Բացառություն էր անցյալ տարի «Էրեբունի Պլազա» հյուրանոցի վրա հարձակումը: Բայց այս դեպքում էլ հանցագործը հոգեկան խնդիրներ ուներ, ինչին դեռ կանդրադառնանք:

Ավելացնենք, որ ըստ ՀՀ ոստիկանության ՀԿԱ վարչության, այսօր ՀՀ-ում շրջանառության մեջ է գտնվում մոտ 46,000 միավոր զենք: Որոնցից և ոչ մեկով չի կատարվել ոչ մի հանցագործություն:

Այսպիսով՝ կան անօրինական ճանապարհով զենք ձեռք բերած հանցագործներ, կա անզեն բնակչության պաշտպանությանը ծառայող, բայց ամեն բնակչի ամենժամյա անհատական անվտանգության ապահովման հնարավորություն չունեցող ոստիկանություն, և կա ամեն քաղաքացու անվտանգության ապահովման պահանջ: Եվ այս իրավիճակում, երբ հանցագործը միշտ կարող է զենք հայթայթել, իսկ օրինապաշտ քաղաքացին՝ ոչ, իմ համոզմամբ, քաղաքացիների զինված լինելն ավելի շատ դրական է, քան կարող է ունենալ բացասական հետևանքներ:

Զենքի ազատականացման հակառակորդների հաջորդ հակափաստարկը հանցագործությունների հնարավոր ավելացումների մտավախությունն է: Պարզապես կանդրադառնամ Հայաստանի հետ տարբեր նմանություններ ունեցող մի քանի երկրի վիճակագրությանը, որը ցույց է տալիս, թե քանի հրազենային սպանություն է տեղի ունենում ամեն 100,000 բնակչի հաշվարկով.

  • ԱՄՆ-ում, որտեղ նահանգների մեծամասնությունում զենքի առուվաճառքն ուղղակի ազատ է, այն կազմում է 4,46,
  • Չեխիայում` 0,15,
  • Մոլդովայում` 0,45,
  • Վրաստանում` 1,98,
  • Իսրայելում, որտեղ ամբողջ բնակչությունը տոտալ զինված է` 1,05։

Հայաստանն ընդհանրապես ընդգրկված չէ ցուցանիշային երկրների ցանկում: Իսկ ՀՀ ամենաշատ զինված, զենքի կիրառմամբ ամենաքիչ հանցագործություններ ունեցող տարածաշրջանն Արցախն է:

Առանձնահատուկ ուզում եմ ընդգծել մեր իրավիճակին շատ մոտ գտնվող Իսրայելի և հարևան Վրաստանի օրինակները: Վրաստանում, ըստ 2019 թ. տվյալների, հանցագործությունների 9,5% ընդհանուր աճի պայմաններում՝ զենքով կատարված հանցագործությունների թվի աճ չի արձանագրվել:

Այսպիսով հերքվում է նաև զենքի ազատականացման դեմ հաջորդ փաստարկը՝ «տաքարյուն» հայերի զենք կրելու կուլտուրայի բացակայությունը: Զենքի կուլտուրան և նրա հետ վերաբերվելու հմտությունները ծնվում են միայն այն ձեռք բերելու պարագայում: Քանզի օրինական զենք ունենալը ոչ միայն իրավունք և առավելություն է, այլև հսկայական պատասխանատվություն: Պետք է իմանալ և պահպանել «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքի բոլոր դրույթները, այն պահպանելու և օգտագործելու կանոնները, զենքի հետ վարվելու հմտությունները, հոգեմետ դեղամիջոցներ չօգտագործելու պահանջները, ալկոհոլիզմից խուսափելու անհրաժեշտությունը և այլն:

Ինձ համար բոլորովին զարմանալի չէ, որ զենք ունեցող իմ բոլոր ծանոթները միջին վիճակագրականից ավելի հանգիստ և հավասարակշռված են կենցաղում, քան փողոցում գոռգոռացող հազարավոր «ուժեղ տղերք»:

Հաջորդ, իմ համոզմամբ, շատ կարևոր փաստարկը զենքի օգտին՝ դա պետություն-քաղաքացի փոխհարաբերություններում պետության դերի չարաշահման դեմ ըմբոստության հնարավորությունն է: Գիտեմ, որ կգտնվեն նաև ինձ զինված հեղափոխության կոչերում կամ գոնե դրանց ջատագովը լինելու մեջ մեղադրողներ: Հիասթափեցնեմ՝ ոչ առաջիններից եմ և ոչ էլ երկրորդներից: Ես ուղղակի չեմ ցանկանում հրաժարվել ՄԱԿ-ի կողմից՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության, ընդհուպ մինչև զինված ապստամբության և բողոքի իմ իրավունքից:

Հիշենք 2008 թ. Մարտի 1-ի կամ 2016 թ. ամառվա դեպքերը: Առաջինում խաղաղ ժողովրդի դեմ կանգնած էին օլիգարխների՝ մինչև ատամները զինված բաշիբոզուկները: Երկրորդի դեպքում՝ «Սասնա Ծռերը» ՊՊԾ գունդը չէին գրավել խանութից գնած զենքերով: Իսկ մյուս կողմից՝ Սարի Թաղում վայրագություններ անող, երանոսյանական տրանկվիլիզատորացված խուժանի դեմ պաշտպանության միջոցը գլխին ստացած մի քանի հարվածից հետո մեռած ձևանալն էր: Քիչ չեն նաև ընկածներին քացիներով ծեծելու դեպքերը:

Ես հարյուրավոր հիմնավորումներ կարող եմ բերել հօգուտ զենքի ազատականացման: Բայց ամենը տեղավորել մի հոդվածում անհնար է: Բերենք ևս մի հիմնավորում ու սրանով եզրափակենք։

Հայաստանը պատերազմող երկիր է: Պատերազմող երկրի քաղաքացիների համար զենք ունենալը՝ անհրաժեշտություն: Հնարավոր չի եղել, չէ, և երբեք էլ հնարավոր չի լինի գրավել որևէ երկիր՝ զինաթափելով բոլոր զենք ունեցողներին: Զենքի առկայությունն ամեն հայկական ընտանիքում այսօր առավել քան անհրաժեշտ է: Իսկ սահմանամերձ շրջաններում՝ հրամայական:

Ինչպե՞ս ունենալ զինված հասարակություն՝ դրա հետ կապված բացասական երևույթների ամենաքիչ արտահայտումներով․

  • «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքը ներառուն է և բավական լավ ձևակերպված, այն ունի մի շարք ճշգրտումների և ուղղումների կարիք: Մասնավորապես՝ ակոսափող զենք կրելու թույլտվության համար հարթափող զենք կրելու ստաժի (այժմ այն 5 տարի է) պարտադիր սահմանափակման, սահմանամերձ շրջանների բնակիչներին տրվող թույլտվությունների հեշտացման, և այլ մասերով:
  • Բոլոր ցանկացողների համար զենքի հետ վարվելու, օրենքներին ծանոթացնելու, կիրառման փորձառության, անհրաժեշտ այլ գործառույթների հետ ծանոթացնելու դասընթացների կազմակերպում: Ավտոդպրոցի օրինակով: Հիրավի, մեքենա ունենալն այսօր զենք կրելուց ավելի վտանգավոր է:
  • Զենք ձեռք բերելու համար պարտադիր գործառույթների հեշտացում, նրանց հանդեպ պահանջների խստացմամբ: Զենք կրելու համար պարտադիր է հոգեբուժարանից, նարկոլոգիական դիսպանսերից և տեղական պոլիկլինիկայից տեղեկանքներ, որոնք հաճախ սահմանափակվում են ուղղակի տեղեկանք լինելով: Ստուգումները պետք է լինեն ավելի խիստ և համապարփակ: Չէր լինի «Էրեբունի Պլազա» հյուրանոցի դեպքը, եթե այս պայմանները խստորեն կատարվեին։
  • Զենքի հանդեպ հսկողության խստացում, ինչպես պահպանման, այնպես էլ օգտագործման խնդիրներում։
  • Անօրինական զենք կրելու համար պատժի բազմապատիկ խստացում։

Այս և այլ օրինական մեթոդների կիրառմամբ, որոնք անհնար է ներկայացնել մեկ, նույնիսկ ծավալուն հոդվածի շրջանակներում, կունենանք պաշտպանված, ուժեղ, հավասարակշռված անհատ, առողջ հասարակություն, հզոր, ժողովրդավարական պետություն», - ասել է Հակոբ Ճաղարյանը։