«Արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ Ադրբեջանում՝ իշխանությունների կողմից գրված սցենարով»․ «Ռուսաստանի Ջավախքյան Սփյուռք» ՀԿ
Ադրբեջանում փետրվարի 9-ին նախատեսված արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների նախընտրական քարոզարշավը ոչ մի սենսացիա չի առաջացրել: Այս թեմային անդրադարձել է «Ռուսաստանի ջավախքյան սփյուռք» ՀԿ-ի վերլուծական խումբը, ընդգծելով․
«Իրադարձությունները զարգանում են իշխանությունների կողմից գրված սցենարի համաձայն: Չնայած Ազգային ժողովում (Միլլի Մեջլիսում) 125 տեղի համար պայքարող ավելի քան 1500 թեկնածուների ընտրություններին մասնակցության՝ ընդդիմությունը կարող է լավագույն դեպքում մի քանի պատգամավորական մանդատի հույս ունենալ:
Սկսված քարոզարշավի հիմնական ինտրիգը ոչ թե իշխանությունների և ընդդիմության միջև մրցակցությունն է, այլ այն, թե ինչպիսի՞ն կլինի իշխող վերնախավում ուժերի վերջնական դասավորվածությունը: Շատ փորձագետներ կանխատեսում են իշխող «Նոր Ադրբեջան» կուսակցության խորհրդարանական դիրքերի թուլացում և նույնիսկ հիմնական օրենսդիր մարմնում բացարձակ մեծամասնության հնարավոր կորուստ: Տեղի քաղաքական գործիչները և փորձագետները Միլի Մեջլիսում «օլիգարխներից ազատման» միտում են տեսնում հերթական ընտրություններում:
Ազգային ժողովի լուծարման պահին «Նոր Ադրբեջան»-ը 118 տեղերից 63-ն ուներ: Նոր ընտրություններում այն 125 ընտրատարածքում առաջադրել է 123 պատգամավոր: Միևնույն ժամանակ, նախորդ գումարման 63 պատգամավորներից 18-ը չեն ընդգրկվել նոր ցուցակում: Այսպիսով, կուսակցությունը չի առաջադրել այնպիսի «ծանրակշիռ օլիգարխներ», ինչպիսիք են SOCAR- ի նախագահ Ռովնագ Աբդուլլաևը և <Ադրբեջանի երկաթուղու» ՓԲԸ ղեկավար Ջավիդ Գուրբանովը և այլոք: Պատկառելի տարիքի հասնելու պատճառով կուսակցությունը չի ներկայացրել նույնիսկ մի շարք խորհրդարանական «մեծամեծերի»:
Անակնկալը գործադիր քարտուղարի տեղակալի, փոխխոսնակ Բահար Մուրադովայի բացակայությունն էր ցուցակում, որը, ակնհայտորեն, կտեղափոխվի գործադիր իշխանության շարքեր: Այսպիսով, «Նոր Ադրբեջան» կուսակցության նախորդ գումարման 63 պատգամավորներից առաջադրվել է 45-ը: Նրանք բոլորը ներկայացնում են գրեթե բոլոր սոցիալական խավերը, տարածաշրջանային էլիտաները և ազգային փոքրամասնությունները (ռուսներ, թալիշներ, լեզգիներ, ավարներ, հրեաներ): Միևնույն ժամանակ, ցանկում ներառվել են 78 նոր անուններ: Կուսակցությունում ավելի վաղ նման արմատական թարմացում տեղի չէր ունեցել: Ավելին, «նորակոչիկների» շարքում չկան հայտնի, վառ անհատականություններ: Դրանք հիմնականում կուսակցության «երիտասարդ» ներկայացուցիչներն են: Դիտորդները կարծում են, որ դրանցից միայն քչերը կմտնեն Ազգային ժողով և առաջին անգամ Ադրբեջանի խորհրդարանի նոր պատմության ընթացքում կուսակցությունը կարող է կորցնել բացարձակ մեծամասնությունը և շահել հարաբերական մեծամասնություն (62-63), և ոչ ավելին: Նախկինում վերոնշյալ կուսակցությունից խորհրդարանում կայուն ընտրվում էին 70-75 պատգամավոր:
«Անցյալը» բնութագրող ПЕА-ն դուրս կգա քաղաքական դաշտից որպես նոր «տեխնոկրատական» էլիտա, որը նվիրված է բացառապես իշխող ընտանիքին և կներկայացնի «առաջին տիկնոջ» և առաջին փոխնախագահ Մեհրիբան Ալիևայի պայմանական թիմին: Այս թիմի անդամներն արդեն ամուր ներգրավված են նախագահի աշխատակազմում և նախարարի աշխատասենյակում, և այժմ հերթը խորհրդարանինն է։
Ամենայն հավանականությամբ, Մ. Ալիևայի թիմը խորհրդարանին կտրամադրի մեծամասնություն, քանի որ նրա ներկայացուցիչներն արդեն եղել են կուսակցության և Ազգային ժողովի նախորդ գումարման և անկուսակցական խորհրդարանականների շարքերում, և այժմ այդ «խմբակցությունը» զգալիորեն կընդլայնվի:
Ինչ վերաբերում է ընդդիմությանը, ապա այն, ընկնելով ցայտնոտի մեջ՝ արտահերթ ընտրությունների անսպասելի նշանակումից, չի կարողացել մշակել ընդհանուր մարտավարություն: Ժողովրդավարական ուժերի ազգային խորհրդի և Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի կուսակցության կողմից ներկայացված արմատական ընդդիմության մի մասը լիովին հրաժարվել է մասնակցել ընտրություններին և հայտարարել է ընտրությունները բոյկոտելու մասին: Այնուամենայնիվ, այս քաղաքական կառույցները իրականում չունեն ընտրությունները խաթարելու ուժ:
Ընդդիմության մեկ այլ ուժ ՝ «Մուսավաթ» կուսակցությունը, առաջադրել է 81 թեկնածու, բայց արդյունքում կարողացել է հասնել դիմումների գրանցմանը 125-ի շրջաններից միայն 60-ում, որպես արդյունք: Սա նույնիսկ նրան չի տրամադրել հանրային հեռուստատեսությամբ անվճար քարոզարշավի իրավունք:
Ընտրություններին մասնակցող երիտասարդ ակտիվիստների և բլոգերներ «Շարժում» նոր բլոկը առաջադրել է ընդամենը 16 թեկնածու, բայց նրանց հաջողության շանսերը նույնպես անհույս են թվում:
«Հանրապետական այլընտրանք» կուսակցության շուրջ ձևավորված «Իրական հանրապետականների» միությունը կարողացել է գրանցել 42 թեկնածուներից 31-ը: Սակայն կուսակցության առաջնորդ Իլգար Մամեդովը չի ընդգրկվել այս ցուցակում: Չնայած ԵԽ հրատապ կոչերին ՝ Ստրասբուրգի դատարանի որոշմանը համապատասխան՝ դատվածությունը նրա վրայից հանելու մասին, Ադրբեջանի կառավարությունը չի իրականացրել դա:
Սակայն պատգամավորների ընտրությունը կանխատեսում են «Իրական հանրապետականների» միության երկու թեկնածուների՝ Նատիգ Ջաֆարլին և Էրկին Գադիրլին: Երկուսն էլ ներկայացված են «Հանրապետական այլընտրանք» կուսակցության ղեկավարության կազմում, բայց ավելի հայտնի են որպես փորձագետներ: Ջաֆարլին երկրի լավագույն տնտեսական փորձագետներից մեկն է, Գադիրլին՝ իրավական: Այն շրջաններում, որտեղ նրանք առաջադրվել են, կառավարությունը չի առաջադրել հայտնի մարդկանց: Իրավիճակը նույնն է այն շրջանում, որտեղ առաջադրվել է անկախ տնտեսական փորձագետ Վուգար Բայրամովը: Այս անձանց ընտրությունը լիովին տեղավորվում է ռեժիմի կողմից առաջ քաշված այն թեզում, որ «կառավարությունում կադրային բարեփոխումներ են իրականացվում, ինչը նշանակում է, որ ընդդիմությունը նույնպես պետք է թարմացվի»:
Հասարակության քաղաքական ապատիայի պայմաններում ընդդիմության և անկախ այլ թեկնածուները հաղթելու քիչ հնարավորություն ունեն: Եվ եթե ինչ-որ մեկը իսկապես ստանա ձայների մեծամասնությունը, ապա նրանք ռեսուրսներ և ներուժ չեն ունենա կանխելու արդյունքների մանիպուլյացիան: Անցյալ տարվա հոկտեմբերին տեղի ունեցած բողոքի ցույցերի կտրուկ խստությունը ցույց տվեց, որ կառավարությունը չի հանդուրժի ընտրությունների արդյունքների օգտագործման ընդդիմության փորձերը՝ երկրում իրավիճակի ապակայունացման համար:
Այսպիսով, ինչպես կանխատեսում են տեղի դիտորդները՝ փետրվարին Ադրբեջանը կստանա խորհրդարան, որը բացարձակ հավատարիմ է երկրի ղեկավարությանը: ПЕА-ի «անխորտակելի միությունը» իշխանական «անկուսակցականների» հետ, ակնհայտորեն, կունենա 110-115 պատգամավորների ճնշող մեծամասնություն: Մնացած 10-15 տեղերը բաժին կդառնան տիկնիկային իշխանամետ և չափավոր ընդդիմադիր կուսակցությունների մի քանի ներկայացուցիչների:
Նման արդյունքների ձեռքբերման բանալին ընտրական հանձնաժողովների նկատմամբ իշխանությունների լիակատար վերահսկողությունն է, հսկայական վարչական, ֆինանսական և տեղեկատվական ռեսուրսները հօգուտ իշխող ռեժիմի թեկնածուների, ինչպես նաև բնակչության ցածր քաղաքական գործունեությունը:
Իշխանությունները անում են ամեն ինչ, որպեսզի ընտրությունները չզբաղեցնեն մարդկանց մտքերը, այս թեման հեռուստատեսությամբ գործնականում բացակայում է: ПЕА-ն նույնիսկ հրաժարվել է Հանրային հեռուստաընկերության անվճար եթերաժամից ՝ «մեծահոգության ժեստ» հայտարարելով, որ դա «հավասար հնարավորությունների համար է», քանի որ այլ քաղաքական ուժեր այդպիսի իրավունք չեն ստացել ՝ հաշվի առնելով գրանցված թեկնածուների փոքր թվաքանակը: Իրավիճակի իրական նախապատմությունն այն է, որ միակողմանի ագիտացիան կարող է միայն վրդովեցնել մարդկանց և իրենց ուշադրությունը հրավիրել ընտրությունների վրա: Եվ իշխանությունների համար ձեռնտու է, որ ընտրողը պասիվ լինի, չգնա քվեարկության, չհետևի ընտրություններին: Այս դեպքում հնարավոր կլինի հայտարարել ցանկալի արդյունքների մասին: Իսկապես, կարևոր է «ոչ թե ինչպես են նրանք քվեարկում, այլ ինչպես են հաշվում»:
Նոր խորհրդարանը, չնայած զգալի թարմացմանը, կպահպանի շարունակականությունը աշխատանքի մեթոդների և ոճի մեջ: Պատգամավորների թեկնածուների թվում են նախկին խոսնակ Օգթայ Ասադովը և նրա առաջին տեղակալ Զիյաֆեթ Ասկերովը, հանձնաժողովի նախկին նախագահների մեծ մասը: Միևնույն ժամանակ, ձևավորվել է փոխխոսնակների երկու թափուր տեղ: Դրանցից մեկը՝ Վալեխ Ալեսկերովը, նախքան խորհրդարանի լուծարումը նշանակվել էր Ալաթում գտնվող նոր ծովային նավահանգստի շուրջ ազատ տնտեսական գոտու ղեկավար, իսկ Բահար Մուրադովան չի առաջադրվել: Ալեսկերովի տեղը, դիտորդների կարծիքով, կարող է ստանձնել իրավական քաղաքականության և պետականաշինության հարցերի հանձնաժողովի նախկին ղեկավար Ալի Հուսեյնլին: Վերջին տարիներին նրան տպավորվել է իր սուր հակաարևմտյան ելույթներով և միևնույն ժամանակ հայտարարություններով ՝ ՀԱՊԿ-ին Ադրբեջանի անդամակցության հնարավորության մասին: Մեկ այլ թափուր աշխատատեղ, ակնհայտորեն, բաշխվելու է ըստ «կանանց քվոտայի», բայց դրա համար դեռ թեկնածուներ չկան: Բայց անկախ այս փոփոխություններից, Ադրբեջանի քաղաքական համակարգում խորհրդարանի ֆունկցիոնալ դիրքը շատ չի փոխվի, այսինքն՝ «օրենսդիր մարմինը գործելու է գործադիր իշխանության հետ սերտ համագործակցությամբ և ի շահ նրան»»: